Ruim 100 jaar geleden werd acetylcholine (ACh) als eerste van alle neurotransmitters ontdekt door de Duits-Amerikaanse farmacoloog Otto Loewi. In de jaren daarna volgden de andere neurotransmitters. De ontdekking van deze chemische boodschapperstoffen heeft significant bijgedragen aan het begrip van neuronale communicatie en de processen die ten grondslag liggen aan gedrag en gezondheid. Deze blog staat in het teken van acetylcholine; een onmisbare speler in zowel het centrale als het perifere zenuwstelsel.
In het centrale zenuwstelsel (CZS) speelt acetylcholine een belangrijke rol in de modulatie van aandacht, leren en geheugen. Dit gebeurt voornamelijk via cholinerge neuronen in de basale voorhersenen en de hippocampus. De invloed van ACh op deze gebieden is cruciaal voor cognitieve processen en het behoud van neuroplasticiteit.
In het perifere zenuwstelsel (PZS) is ACh de belangrijkste neurotransmitter van het parasympatisch zenuwstelsel en helpt het bij het reguleren van rust- en herstelactiviteiten zoals het verlagen van de hartslag en het stimuleren van de spijsvertering. Daarnaast brengt het signalen van motorneuronen naar skeletspieren over, wat spiercontractie mogelijk maakt.
Acetylcholine wordt gesynthetiseerd in de presynaptische uiteinden van cholinerge neuronen in verschillende hersengebieden, in zenuwuiteinden die verschillende organen en klieren innerveren en in motorneuronen die skeletspieren innerveren. In tegenstelling tot andere neurotransmitters wordt ACh niet opgebouwd uit aminozuren, maar uit choline; een vitamine-achtige stof die in de natuur voorkomt in dierlijke en plantaardige voedingsmiddelen zoals vlees (in het bijzonder lever), eieren, vis, peulvruchten, kruisbloemige groenten, noten, zaden en zuivel. De lever is in staat om een kleine hoeveelheid choline aan te maken, maar om in de behoefte te voorzien zijn we afhankelijk van voeding. Groepen die risico lopen op een tekort aan choline zijn vegetariërs, veganisten, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.
In de presynaptische uiteinden van cholinerge neuronen wordt choline door het enzym choline acetyltransferase (ChAT/CAT) gekoppeld aan een acetylgroep en omgezet in acetylcholine. Acetylcholine wordt vervolgens in synaptische blaasjes opgeslagen en pas vrijgegeven bij een zenuwimpuls.
Bij aankomst van een actiepotentiaal in de zenuwuiteinde, fuseren de synaptische blaasjes met de presynaptische membraan waardoor acetylcholine wordt vrijgegeven in de synaptische spleet. Vervolgens bindt acetylcholine aan cholinerge receptoren (nicotine en muscarine receptoren) op de postsynaptische membraan, wat resulteert in de voortgeleiding van de zenuwimpuls.
Als het zijn werk heeft gedaan wordt acetylcholine afgebroken tot choline en azijnzuur door het enzym acetylcholinesterase (AChE). Choline kan dan weer worden hergebruikt door de presynaptische neuron.
Een goed begrip van de synthese en de werking van acetylcholine is van belang voor therapeuten. Verstoringen in het cholinerge systeem kunnen namelijk in verband worden gebracht met verschillende aandoeningen. Bijvoorbeeld bij neurodegeneratieve ziektebeelden zoals de ziekte van Alzheimer, waarbij een afname van cholinerge neuronen en lagere niveaus van acetylcholine in de hersenen bijdragen aan de cognitieve achteruitgang. Ook kan het disfunctioneren van het acetylcholine systeem de volgende problemen opleveren:
Het optimaliseren van de acetylcholineniveaus en de receptoractiviteit kan een waardevolle benadering zijn bij de behandeling van bovengenoemde problematiek.
Het op peil houden van de concentratie acetylcholine in de hersenen kan op verschillende manieren:
Zoals eerder beschreven is het belangrijk dat de voeding voldoende bouwstoffen in de vorm van choline en lecithine bevat om ACh aan te kunnen maken. Is de behoefte dusdanig hoog of de voedingsinname ontoereikend, dan kan gekozen worden voor een tijdelijke aanvulling in de vorm van een supplement. Ook gezonde vetten uit vis, olijfolie, kokosolie (MCT) zijn van belang. Het brein bestaat namelijk voor 60% uit vet, waarvan EPA en DHA de bouwstenen voor neuronen leveren, en DHA in het bijzonder een belangrijk bestanddeel is van de myelineschede rondom zenuwen.
Verdiep je in de therapeutische mogelijkheden van natuurlijke AchE-remmers. Voorbeelden van natuurlijke nootropica zijn de kruiden: Bacopa monnieri (Brahmi), Salvia officinalis (Salie), Ganoderma lucidum (Reishi), Curcuma longa (geelwortel), Camelia sinensis (groene thee), Panax ginseng (Koreaanse ginseng) en Lion’s Mane (Hericium Erinaceus).
Met behulp van een uitgebreide vragenlijst (Neuro4Profiel, Bravermantest) is het mogelijk om de balans tussen de vier belangrijkste neurotransmitters in kaart te brengen. Deze gegevens leveren waardevolle inzichten in hoe je brein, je gedrag en je lichaam functioneert en leer je verbanden te leggen tussen de verschillende neurotransmitters en jouw persoonlijke situatie. Bezoek de website voor meer informatie: https://cellcareacademy.nl/neurotransmitterprofiel.
Binnenkort wordt de Masterclass Neurotransmitters opnieuw aangeboden. Ga voor meer informatie naar: https://cellcareacademy.nl/agenda.