Het natuurlijk proces van verouderen is onlosmakelijk verbonden met oxidatie- en ontstekingsprocessen. Alleen de snelheid waarin dit gebeurt is afhankelijk van verschillende factoren. Aan de buitenkant van je lichaam is veroudering te herkennen aan een rimpelige huid en ouderdomsvlekken. Binnenin je lichaam resulteert veroudering in schade, slijtage en uiteindelijk functieverlies van bijvoorbeeld organen en gewichten. Chronische (laaggradige) ontstekingsprocessen spelen hierbij vaak een rol.
Wetenschappelijk onderzoek richt zich in toenemende mate op ontstekingsremmende en antioxidatieve effecten van micronutriënten en secundaire plantenbestanddelen uit voeding. Een toestand van oxidatieve stress, waarbij de vorming van reactieve zuurstofverbindingen groter is dan het antioxidantensysteem van het lichaam, ligt vaak aan de basis van verouderingsziekten. Er is steeds meer bewijs dat verschillen in de intake van nutriënten een essentiële rol zouden kunnen spelen in de pathogenese, de therapeutische respons en het herstel van bijvoorbeeld gewrichtsaandoeningen. Helaas is het toepassen van voedingsadviezen ter beheersing van chronische ziekten nog onvoldoende geïntegreerd in de studie geneeskunde en in de klinische praktijk. Wij lichten graag het belang van enkele nutriënten toe, want kwalitatief hoogwaardige zorg begint bij adequate voedingseducatie.
Voeding heeft direct en indirect invloed op de immuunrespons. Bovendien beïnvloedt het ‘t immuunsysteem via het microbioom van de darm. Vooral het Mediterrane dieet en plantaardige voedingspatronen blijken effectief in het reduceren van pijn en invaliditeit bij reumatoïde artritis en osteoartritis. Dit komt door een afname van pro-inflammatoire cytokines en ontstekingsmediatoren zoals TNF-a, NF-kB, IL-1, IL-4, IL-6, IL8, IL-17, IL-23, COX-2, CRP en BSE en een toename van de antioxidatieve enzymen SOD, GPx en katalase.
Polyfenolen zijn secundaire plantenbestanddelen die de meest krachtige antioxidatieve en anti-inflammatoire eigenschappen bezitten. Aan de mineralen magnesium, zink en selenium worden dezelfde eigenschappen toegedicht. In de natuur komen ze in veel verschillende soorten voedingsmiddelen. Hieronder vind je een overzicht van de groep polyfenolen, de bovengenoemde mineralen en hun herkomst.
Flavonoïden |
Niet-flavonoïden |
||
| Subklassen: | Voedingsbronnen: | Subklassen: | Voedingsbronnen: |
| Flavan-3-olen (o.a. catechine, EGCG) |
Appelschil, pruim, cacao, carobe, hazelnoten, pecannoten, groene thee | Vanillinezuur | Vanille, Ginkgo biloba, bessen, honing |
| Flavonolen (o.a. quercitine) |
Kappertjes, ui, cacao, cranberry’s, appels | Kaneelzuur | Kaneel, amaranth, quinoa |
| Flavonen (o.a. apigenine, luteoline) |
Kruiden; o.a. kamille, pepermunt, thee; rooibos, groen, zwart, oolong, (groene blad) groenten, fruit, amaranth, quinoa | Polifenolische amiden (o.a. capsaïsine, piperine, avenantramiden) |
(chili)pepers, haver |
| Flavanonen (o.a. hesperitine) |
Citrusfruit, quinoa, amaranth | Stilbenoïden (o.a resveratrol) |
Blauwe druiven |
| Isoflavonen (o.a. genisteïne, daïdzeïne) |
Soja, kikkererwten, alfalfa | Lignanen | Sesamzaad, lijnzaad, cashewnoten spruiten |
| Anthocyanidines (o.a. OPC, cyanidine, delphinidine) |
Bessen, granaatappel, paarse mais, paarse zoete aardappel | Proteolytische enzymen (o.a. bromelaïne, papaïne, mangiferine |
Ananas, papaya, mango, kiwi |
| Curcumine | Kurkuma | ||
| Gingerol | Gember | ||
| Rosmarijnzuur | Rozemarijn, oregano, citroenmelisse, salie, marjolein | ||
| Ellagzuur | Framboos, goli-bes, aardbei, bramen, granaatappel, zaden, walnoten, amandelen | ||
| Cafeïnezuur | Koffie | ||
| Furanocoumarines | Grapefruit, peterselie, koriander |
| Soorten: | Voedingsbronnen: |
| Magnesium | Groene (blad) groenten, peulvruchten, noten, zaden, onbewerkte granen |
| Selenium | Onbewerkte granen, vlees, gevogelte, vis, zeevoedsel, paranoten |
| Zink | Oesters, krab, kreeft, (rood) vlees, zaden, pitten, peulvruchten |
Deficiënties van de mineralen magnesium, selenium en zink worden in verband gebracht met inflammatoire en auto-immuunaandoeningen. Zo is selenium is een essentieel onderdeel van het enzym glutathionperoxidase (GPx), wat cellen beschermt tegen oxidatieve schade, en is zink o.a. van belang bij het behoud van een goed immuunsysteem.
Het darmmicrobioom neemt gelukkig een steeds belangrijkere plek in binnen de geneeskunde. Het speelt een grote rol bij het functioneren van het immuunsysteem, de vertering en opname van voeding, de productie van korte-keten vetzuren en het handhaven van de darmintegriteit. Voeding heeft een grote invloed op de samenstelling van het darmmicrobioom. Dit komt onder meer door de aanwezigheid van (prebiotische) vezels en polyfenolen. Zo geeft een westers dieet (veel vet, suiker, rood en bewerkt vlees, geraffineerde granen, weinig vezels) een verminderde microbiële diversiteit met een toename van Fermicutes en een afname van Bacteroides. Een Mediterraan dieet en vezelrijke (plantaardige) voedingspatronen vergroten daarentegen de microbiële diversiteit met een toename van gunstige bacteriën zoals Bifidobacteriën, Lactobacillen, Akkermansia, Ruminococcus, Bacteroiden, Roseburia en een afname van o.a. Clostridium.
Polyfenolen en micronutriënten zijn gelukkig in heel veel verschillende voedingsmiddelen aanwezig. Er zijn dus vele mogelijkheden om deze waardevolle nutriënten aan het dieet van mensen met ontstekingsgerelateerde gewrichtsaandoeningen toe te voegen. Indien nodig en gewenst kan er eveneens gekozen worden voor suppletie.
Bronvermelding