Zwangerschap is een periode waarin aanstaande moeders zich vaak bezighouden met voeding vanwege hun eigen gezondheid en de gezondheid van hun toekomstige kind. Dat is heel goed, want de voedingsstatus van de foetus is grotendeels afhankelijk van de voedingsinname van de moeder.
Uit een dubbelblinde studie onder 1729 vrouwen met een kinderwens blijkt dat voedingsdeficiënties relatief vaak voorkomen. Zo had 90% van de vrouwen al vóór de conceptie een lage of suboptimale status van één of meer van de volgende vitaminen: foliumzuur, vitamine B2, vitamine B12, vitamine D. Bovendien ontwikkelde 54% van de vrouwen later in de zwangerschap een lage vitamine B6 waarde. Deze relatief veel voorkomende tekorten zijn o.a. het gevolg van onvolwaardige voedingspatronen en toenemend gebruik van bewerkte voedingsmiddelen met een lage nutriëntendichtheid. (1)
Deze studie benadrukt hoe belangrijk het is dat vrouwen met een kinderwens een persoonlijk voedingsadvies ontvangen en (de risico’s op) voedingsdeficiënties goed in kaart worden gebracht. Daarnaast blijkt dat het gebruik van een kwalitatief hoogwaardige multivitamine, vanaf minimaal 1 maand vóór de conceptie, een positief effect heeft op de vitaminestatus tijdens de zwangerschap. Vooral het op tijd beginnen is belangrijk, omdat tekorten niet altijd gelijk zijn aangevuld. Ook kan het gebruik ervan bijdragen aan het behoud van een goede vitamine B12 status na de zwangerschap. (1)
Vitamine B12 is een cofactor in de methylatiecyclus. Een tekort wordt o.a. in verband gebracht met spontane abortus, zwangerschapsvergiftiging, laag geboortegewicht, ontwikkelingsafwijkingen (met name neurale buisdefecten) en vertraagde myelinisatie of demyelinisatie. Een veel voorkomend kenmerk van vitamine B12-tekort is macrocytaire anemie, echter kan dit worden gemaskeerd door het gebruik van foliumzuur. Om deze reden is het aan te raden om de B12-status te bepalen vóór en tijdens de zwangerschap.
Vitamine B12 komt van nature voor in dierlijke voedingsmiddelen, vandaar dat vegetariërs en veganisten het risico lopen op een tekort. Ook bij mensen met coeliakie, IBD, SIBO, gastritis en het gebruik van maagzuurremmers komt een tekort vaker voor.
Vitamine B6 tijdens de zwangerschap speelt een belangrijke rol bij de neurale ontwikkeling, de synthese van foetale neurotransmitters en het foetale metabolisme. Een lage vitamine B6-status correleert met een verminderde conceptie en een verhoogd risico op een miskraam. Van nature komt vitamine B6 voor in vlees, vis, gevogelte, eieren, peulvruchten en noten. In doseringen van 30-75 mg, verspreid over de dag, kan het mogelijk klachten van zwangerschapsmisselijkheid verminderen. De vorm pyridoxaal-5-fosfaat is veiliger dan pyridoxine en wordt niet in verband gebracht met neuropathie. (2)
Foliumzuur is de vitamine die het meest bekend staat bij het voorkomen van neurale buisdefecten, maar het vermindert ook het risico op zwangerschapsvergiftiging, vroeggeboorte en small-for-gestational-age (SGA). Foliumzuur zit van nature in peulvruchten, groene (blad)groenten, fruit en volkoren granen. Ondanks de aandacht voor foliumzuursuppletie komen neurale buisdefecten nog veel te vaak voor. Dit komt door het relatief hoge aantal ongeplande zwangerschappen en het niet goed opvolgen van het foliumzuuradvies. Foliumzuur in de vorm van 5-methyltetrahydrofolaat (5-MTHF) is effectief in het verhogen van de foliumzuurstatus, in het bijzonder bij mensen met een polymorfisme in het MTHFR-gen. De aanvaardbare bovengrens van 1000 mcg is gebaseerd op het voorkomen van het maskeren van een B12-tekort. (2)
Vitamine D is een belangrijke immunomodulator. Ontregeling van het immuunsysteem kan van invloed zijn op het verloop van de zwangerschap. Vitamine D-tekort (< 50 nmol/L) komt in Noord-Europa voor bij 35-77% van de zwangere vrouwen. Het wordt in verband gebracht met zwangerschapsvergiftiging, zwangerschapsdiabetes, spoedkeizersnede, laag geboortegewicht, SGA en postpartum depressie. Uit een meta-analyse is echter alleen het positieve effect van suppletie op het geboortegewicht vastgesteld. Voor een gepersonaliseerd vitamine D advies is het aan te bevelen om het serum vitamine D niveau te bepalen. (2)
Jodium is nodig bij de synthese van schildklierhormonen en essentieel voor de innesteling en aanleg van de placenta en de groei en ontwikkeling van de foetus. Tot ongeveer de 20ste week van de zwangerschap is de foetus afhankelijk van de schildklierhormoonproductie van de moeder. Subklinische hypothyreoïdie en jodiumtekort bij de moeder zijn in verband gebracht met een verhoogd risico op miskramen, neonatale sterfte, verminderde neurologische en cognitieve ontwikkelingen en gedragsproblemen bij kinderen. Jodiumbronnen in de voeding zijn o.a. zeevis, schaal- en schelpdieren, eieren, zuivel, brood (met bakkerszout), zeewier en gejodeerd keukenzout. Op het moment dat belangrijke jodiumbronnen niet voldoende in de voeding van de moeder voorkomen is extra alertheid van belang. (2)
Volgens de WHO wordt bloedarmoede tijdens de zwangerschap in 20% van de gevallen toegeschreven aan een ijzertekort. In de eerste 2 trimesters van de zwangerschap is dit een risicofactor voor vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en ijzertekort bij de zuigeling. In het geval van ijzertekort zou orale suppletie binnen 2 weken moeten leiden tot een stijging van het hemoglobinegehalte. De enige contra-indicatie voor het gebruik van ijzersuppletie is de aanwezigheid van erfelijke hemochromatose. IJzerbisglycinaat in een dosering van 15-25 mg per dag blijkt effectief voor de behandeling van ijzertekort en geeft minder maag-darmklachten dan ferrofumaraat of -sulfaat. (2)
Natuurlijke magnesiumbronnen zijn noten, zaden, pitten, peulvruchten, volkoren granen en groene (blad)groenten. Met behulp van een voedingsanamnese kan er een goed beeld verkregen worden van de magnesiumintake. Voor veel mensen is het een uitdaging is om aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 300 mg per dag te komen. Magnesium speelt een rol bij verschillende processen. Als calciumantagonist heeft het invloed op de spiercontractie, als remmer van angiotensine II heeft het een vaatverwijdend effect en daarnaast speelt het een sleutelrol in het glucose- en insulinemetabolisme. Magnesiumtekort wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op vroeggeboorte, beenkrampen, een verhoogde bloeddruk en problemen met de bloedglucoseregulatie. In studieverband bleek suppletie met 300 mg magnesium het aantal gevallen van hoge bloeddruk te verminderen en de bloedglucoseregulatie significant te verbeteren. (2)
Inositol wordt beschouwd als een B-vitamine achtige stof die door het lichaam zelf kan worden aangemaakt. In de natuur komt het voornamelijk voor in de vorm van myo-inositol. Het beïnvloedt de insulinegevoeligheid en speelt daarom een rol bij insulineresistentie, PCOS (polycysteus-ovariumsyndroom) en GDM (zwangerschapsdiabetes). Suppletie kan leiden tot verbetering van de eicelkwaliteit, ovariumfunctie en zwangerschapskans. De voeding levert gemiddeld 115-1500 mg per dag afhankelijk van het aandeel plantaardige voedingsmiddelen zoals groente, fruit, noten en peulvruchten. Aanvullend op de voeding worden hoeveelheden tot 4 gram per dag als veilig beschouwd.
De vitamine-achtige stof choline functioneert o.a. als primaire methyldonor en is de voorloper van celmembraanfosfolipiden en de neurotransmitter acetylcholine. Het draagt bij aan het onder controle houden van de homocysteïnespiegel. Voor en tijdens de zwangerschap is het van belang bij een goede aanleg en rijping van de hersenen het zenuwstelsel. Een tekort wordt gezien als een onafhankelijke risicofactor voor neurale buisdefecten en aangeboren hartafwijkingen. In de natuur komt het voor in dierlijke en plantaardige voedingsmiddelen zoals vlees, vis, zuivel, eieren, kruisbloemige groenten, noten en zaden. Ook de lever maakt choline, maar dat is veelal niet voldoende om in de dagelijkse behoefte te voorzien. Vooral tijdens de zwangerschap kan het belangrijk zijn om extra choline in te nemen omdat de behoefte dan toeneemt tot minstens 480 mg /dag.
(1) NPN, Geraadpleegd op 26 februari 2024. Gebruik voedingssupplement vóór conceptie goed voor vitaminestatus tijdens de zwangerschap.
https://www.npninfo.nl/nieuws-en-persberichten/nieuwsbericht/gebruik-supplement-voor-conceptie-goed-voor-vitaminestatus-tijdens-zwangerschap/
(2) Brown, B., Wright, C. (2020) Safety and efficacy of supplements in pregnancy. Nutrition Reviews 2020 Okt; 78 (10): 813-826.